وسواس چک کردن (Checking Obsession) یکی از انواع اختلال وسواسی-جبری (Obsessive-Compulsive Disorder) است که میتواند بر روی زندگی روزمره افراد تأثیر منفی بگذارد.
وسواس چک کردن یک الگوی رفتاری است که شامل تکرار بیش از حد بررسی و بررسی مجدد اطلاعات یا وضعیت‌ها میشود. افرادی که درگیر این اختلال هستند، به صورت مداوم و به‌طور ناخودآگاه تلاش میکنند تا از صحت و درستی اطلاعات و وضعیت‌ها اطمینان حاصل کنند.
وسواس چک کردن میتواند به صورت فیزیکی و ذهنی ظاهر شود. برخی افراد ممکن است به صورت مکرر و متوالی اشیاء را چک کنند، مثلاً درب منزل را بارها باز و بسته کنند، یا قفل درب ماشین را بارها بررسی کنند. در حالی که برخی دیگر به صورت ذهنی فکرها و تصاویر منفی را تکرار کرده و به افکار منفی خود پایبند می‌شوند.
عوامل و دلایل مختلفی می‌توانند به ظهور وسواس چک کردن کمک کنند. از جمله این عوامل می‌توان به عوامل ژنتیکی، شیوه‌های تربیتی، تجربیات قبلی ناخوشایند و استرس اشاره کرد. همچنین، استفاده افراد از راهکارهای ناسالم برای کنترل اضطراب و استرس نیز میتواند وسواس چک کردن را تشدید کند.
در این مقاله، به بررسی علت‌ها، علائم و نشانه‌ها و راهکارهای موثر برای درمان وسواس چک کردن می‌پردازیم. همچنین، به بررسی تأثیر وسواس چک کردن بر زندگی روزمره افراد و روش‌هایی برای کمک به افراد مبتلا به این اختلال خواهیم پرداخت.
اگر به دنبال مشاوره و درمان وسواس چک کردن هستید میتوانید در هر ساعت از شبانه روز با شماره 09212014880 تماس بگیرید و از خدمات مشاوره درمان وسواس (حضوری، تلفنی، آنلاین) مرکز مشاوره دکترسلام استفاده کنید.
مطالعه این مطلب توصیه میشود: راه های درمان وسواس فکری عملی
9 نشانه و علائم وسواس چک کردن
وسواس چک کردن ممکن است با نشانه‌ها و علائم مشخصی همراه باشد که در ادامه به برخی از آنها اشاره میکنیم:
1. تکرار بیش از حد: فرد مبتلا به وسواس چک کردن مکرراً و به طور مداوم باید چیزهایی را بررسی کند و از درستی و کمال آنها مطمئن شود.
2. اطمینان نکردن: افراد مبتلا به این وسواس احساس نمی‌کنند که کارهای خود را به درستی انجام داده‌اند و به دلیل ترس از وقوع خطا یا خطر، به مکرر چک کردن روی می‌آورند.
3. اضطراب و استرس: در صورت عدم انجام چک کردن، فرد ممکن است اضطراب و استرس شدیدی تجربه کند که تنها با انجام عمل چک کردن کاهش پیدا می‌کند.
4. صرف وقت زیاد: بررسی‌ها و چک کردن‌های مکرر میتواند به صرف وقت بسیار زیادی نیاز داشته باشد و باعث تلف کردن زمان و اختلال در برنامه‌ریزی روزمره شود.
5. انزوا و افزایش اختلالات روانی: وسواس چک کردن میتواند باعث انزوا و اجتناب از رفتارهای اجتماعی شود و در نتیجه، اختلالات روانی را تشدید کند.
6. کاهش کیفیت زندگی: وسواس چک کردن میتواند به خودخواهی واقعی در زندگی روزمره منجر شود و باعث کاهش کیفیت زندگی شود.
7. اجتناب از فعالیت‌های روزمره: به دلیل نگرانی از وقوع خطا، فرد ممکن است از انجام برخی فعالیت‌ها خودداری کند و از آنها اجتناب کند.
8. تأخیر در انجام وظایف: به دلیل زمان‌بر بودن چک کردن‌ها، فرد ممکن است به تأخیر بیفتد در انجام وظایف روزمره خود.
9. تحمل نکردن عدم اطمینان: افراد مبتلا به وسواس چک کردن تحمل نمی‌کنند که عدم اطمینان را تجربه کنند و این موضوع میتواند به تنش و اضطراب زیادی منجر شود.
توجه داشته باشید که تشخیص و درمان وسواس چک کردن باید توسط یک متخصص سلامت روان صورت گیرد. اگر شما یا کسی که می‌شناسید با این وسواس مواجه است، توصیه میشود به یک متخصص مشاوره روانشناسی مراجعه کنید.
مطالعه این مطلب توصیه میشود: 19 نشانه و علائم وسواس فکری
دلایل و علل وسواس چک کردن
وسواس چک کردن یک اختلال روانی است که توسط تکرار کنترل‌های مکرر و ناکارآمد بر روی خود و محیط اطراف مشخص میشود. در ادامه به شما برخی از دلایل و علل مرتبط با وسواس چک کردن را توضیح می دهیم:
1. اضطراب: افرادی که از وسواس چک کردن رنج می‌برند، معمولاً احساس اضطراب و نگرانی زیادی درباره وقوع یک خطا یا آسیب در محیط خود دارند. آنها با بررسی و بررسی مجدد اطلاعات، سعی در کاهش این اضطراب دارند.
2. اعتقاد به مسئولیت زیاد: برخی افراد ممکن است احساس کنند که باید به طور مداوم مسئولیت‌های بیشتری را بر عهده بگیرند و همه چیز را کنترل کنند. آنها معتقدند که اگر به درستی چک نکنند، میتواند عواقب ناخوشایندی برای خودشان و دیگران به همراه داشته باشد.
3. عدم قطعیت: برخی افراد از مفهوم قطعیت خارج می‌شوند و به طور مداوم در تردید و شک دست می‌زنند. آنها تمایل دارند اطلاعات را دوباره و دوباره بررسی کنند تا از صحت آنها اطمینان حاصل کنند.
4. الگوهای فکری ناکارآمد: برخی افراد الگوهای فکری ناکارآمدی دارند که باعث میشود به طور مداوم به فکر خطاها و نقص‌ها باشند و نیاز به چک کردن مجدد داشته باشند.
5. تجربه‌های گذشته: تجربه‌های ناخوشایند و رخدادهایی که با خطاها یا آسیب به وقوع پیوسته‌اند، می‌توانند باعث شده باشند که فرد به شدت نگران وسواس چک کردن شود تا مجدداً همچین اتفاقی رخ ندهد.
این تنها چند دلیل و علتی بودند که میتواند وسواس چک کردن را تحریک کند. هر فرد و شرایطی ممکن است دلایل متفاوتی داشته باشد. مهم است که در صورت وجود اختلال وسواسی، بهتر است با یک روانشناس مشاوره بگیرید تا به شما در درک عمیق‌تر و مدیریت بهتر این وسواس کمک کند.
مطالعه این مطلب توصیه میشود: مشاوره آنلاین روانشناسی
درمان وسواس چک کردن با رویکرد CBT
وسواس چک کردن یک نوع اختلال وسواسی-جبری است که در آن فرد مجبور به انجام عملیات چک کردن متناوب و مکرر بر روی چیزهای مختلف میشود. برای مثال، فرد ممکن است بارها و بارها درب منزل خود را چک کند تا مطمئن شود که درب قفل شده است، یا ممکن است نمیزند و روشن شدن اجساد را چک کند تا از خطر آتش سوزی مطمئن شود. این رفتارها عموماً به دلایلی مانند ترس از وقوع خطر، نگرانی از بروز ناخوشایندی یا از دست دادن کنترل بر روی وسواس‌ها انجام می‌شوند.
رویکرد CBT یکی از موثرترین روش‌ها برای درمان وسواس چک کردن است. این روش بر اساس ارتباط بین افکار، احساسات و رفتارهای فرد تأکید دارد. به عنوان مثال، درمان CBT بر این اصل تمرکز دارد که اگر فرد بتواند نگرانی‌ها و افکار ناخوشایند خود را تغییر دهد، رفتارهای وسواسی نیز تغییر خواهند کرد.
درمان CBT برای وسواس چک کردن عموماً شامل مراحل زیر است:
1. تحلیل افکار: در این مرحله، متخصص CBT به شما کمک می‌کند تا افکار نادرست و نگرانی‌های خود را شناسایی کنید. سپس با کمک متخصص، شما میتوانید این افکار را با ارزیابی اثربخشی و دقت آنها مورد بررسی قرار دهید.
2. تغییر افکار: در این مرحله، متخصص با شما همراهی می‌کند تا به تدریج افکار نادرست و نگرانی‌های خود را با افکار مثبت و معقول جایگزین کنید. مثلاً به جای فکر کردن به خواهش‌های وسواسی، میتوانید افکاری را که به شما آرامش می‌دهد و به عقلانیت نزدیک است، جایگزین کنید.
3. تغییر رفتار: در این مرحله، شما با متخصص CBT به تمرینات و تکنیک‌هایی آشنا میشوید که به شما کمک می‌کند رفتارهای وسواسی خود را تغییر دهید. مثال‌هایی از این تمرینات عبارتند از: کاهش فراوانی چک کردن، آموزش تحمل ترس و نگرانی، و تمرین با موقعیت‌هایی که وسواس را فزایش می‌دهد.
4. تثبیت و حفظ: در این مرحله، شما با استفاده از تمرینات یادگیری شده، رویکردها و رفتارهای جدید را در زندگی روزمره خود تثبیت می‌کنید. متخصص CBT همچنین ممکن است تکنیک‌های مدیریت استرس و نگرانی را به شما آموزش دهد تا بتوانید در مواقعی که وسواس شما افزایش می‌یابد، مهارت‌های مورد نیاز را به کار ببرید.
یکی از راه‌های مدیریت و کنترل وسواس چک کردن، استفاده از تکنیک‌های درمانی مانند درمان شناختی رفتاری (Cognitive Behavioral Therapy) است. این روش مبتنی بر شناخت و رفتار فرد است و به کمک تغییر در باورها و افکار غیرمنطقی و ناقص، از جمله افکار وسواسی، بهبودی در رفتار فرد را به ارمغان می‌آورد.
مطالعه این مطلب توصیه میشود: ارتباط با دکتر درمان وسواس
درمان وسواس چک کردن با رویکرد روانکاوی
درمان وسواس چک کردن که میتواند شامل سیکل‌های پی در پی از بررسی اقدامات یا وضعیت‌ها باشد، ممکن است با استفاده از رویکردهای مختلف روان‌درمانی، از جمله روانکاوی، انجام پذیرد. روانکاوی یک رویکرد درمانی است که بر فهم ناخودآگاه و ریشه‌های عمیق تر رفتارها تمرکز دارد. در ادامه، چارچوبی از پروتکل درمانی برای وسواس چک کردن با رویکرد روانکاوی ارائه خواهد شد:
1. مصاحبه تشخیصی و ارزیابی اولیه: در ابتدا، روانکاو از طریق مصاحبه با بیمار، به ارزیابی دقیق از الگوهای رفتاری وسواسی، شدت وسواس و تأثیر آن بر زندگی روزمره بیمار می‌پردازد.
2. بررسی تاریخچه زندگی و تجارب گذشته: روانکاو تلاش می‌کند تا ارتباط میان تجارب دوران کودکی و توسعه وسواس چک کردن را درک کند. این شامل بررسی روابط اولیه با والدین و سایر تجربیات مهم زندگی است.
3. تحلیل رویاها: رویاها می‌توانند دیدگاه‌های مهمی به ناخودآگاه بیمار و مسائل نهفته‌ای که ممکن است به وسواس کمک کرده‌اند، بدهند.
4. کار بر روی خاطرات و احساسات فروخفته: درمان تلاش می‌کند تا احساسات سرکوب شده و خاطرات مرتبط با وسواس چک کردن را آشکار سازد.
5. تقویت خودآگاهی: بیمار تشویق میشود تا با افزایش آگاهی از انگیزه‌ها و احساسات ناخودآگاه، به تغییر الگوهای رفتاری و کاهش نیاز به چک کردن کمک کند.
6. کار بر روی رفتارهای دفاعی: روانکاو کمک می‌کند تا بیمار رفتارهای دفاعی که ممکن است وسواس را تقویت کنند، شناسایی و کاهش دهد.
7. جلسات مکرر و بلندمدت: درمان وسواس با رویکرد روانکاوی معمولاً نیاز به زمان طولانی و جلسات مکرر دارد تا تغییرات معناداری در الگوهای فکری و رفتاری رخ دهد.
8. پایان درمان: پایان درمان زمانی است که بیمار در شناسایی و مدیریت وسواس‌های خود به استقلال رسیده باشد و توانایی او در مقابله با استرس‌ها و چالش‌ها افزایش یافته باشد.
توجه داشته باشید که این تنها یک چارچوب کلی است و هر فردی منحصر به فرد است. درمان باید به صورت فردی سازی شده و توسط یک متخصص روانکاوی که با وسواس چک کردن آشنایی دارد، انجام پذیرد.