بیش فعالی یکی از مشکلات شایع در کودکان است که ممکن است توانایی آنها در تمرکز، کنترل عصبی و رفتارهای عمومی را تحت تاثیر قرار دهد. درک علت بیش فعالی کودکان، میتواند به والدین و مربیان کمک کند تا راه‌هایی برای مدیریت آن پیدا کنند و کودکان را در توسعه بهتری همراهی کنند.
ممکن است شما تا به حال شنیده باشید که بیش فعالی در کودکان به دلایل گوناگونی از جمله عوامل ژنتیکی، محیطی و روانشناختی برمی‌گردد. با این حال، هنوز علت بیش فعالی در کودکان بصورت قطعی و واحد مشخص نشده است. اما در ادامه به برخی از فرضیات و تئوری‌های رایج درمورد علت های بیش فعالی در کودکان می‌پردازیم.
اگر به دنبال مشاوره و درمان بیش فعالی در کودکان هستید، میتوانید در هر ساعت از شبانه روز با شماره 09212014880 تماس بگیرید و از خدمات مشاوره بیش فعالی (حضوری، تلفنی، آنلاین) مرکز مشاوره دکترسلام استفاده کنید.
مطالعه این مطلب توصیه میشود: 15 راه تشخیص بیش فعالی در کودکان
1. عوامل ژنتیکی و موروثی
بررسی عوامل ژنتیکی و موروثی به عنوان دلیل و علت ییش فعالی در کودکان بسیار مهم است. ییش فعالی یک اختلال رفتاری است که با افزایش فعالیت حرکتی، بیقراری و عدم تمرکز همراه است. علت دقیق ییش فعالی هنوز مشخص نیست، اما تحقیقات نشان می دهد که عوامل ژنتیکی و موروثی نقش مهمی در بروز آن دارند.
در برخی موارد، ییش فعالی به صورت خانوادگی روی می دهد، به این معنی که در بین اعضای خانواده، افراد دیگری نیز با این اختلال روبرو هستند. این نشان می دهد که ژنتیک نقش قابل توجهی در بروز ییش فعالی دارد. تحقیقات نشان می دهد که حدود 60-80 درصد موارد ییش فعالی به عوامل ژنتیکی برمی گردد.
به طور کلی، در ییش فعالی، به (DNA) و ژن های مختلفی که بر عملکرد مغز تأثیر می گذارند، توجه می شود. برخی از ژن های مرتبط با ییش فعالی عبارتند از:
- ژن DRD4: این ژن نقش مهمی در سیستم دوپامینیک مغز دارد که در کنترل حرکت، بیقراری و توجه نقش دارد. وجود نسخه های خاصی از این ژن می تواند خطر بروز ییش فعالی را افزایش دهد.
- ژن DAT1: این ژن نیز در سیستم دوپامینیک مغز نقش دارد و ممکن است به بروز ییش فعالی مرتبط باشد.
مطالعه این مطلب توصیه میشود: ارتباط با دکتر درمان بیش فعالی
2. تغذیه نامناسب
تغذیه نامناسب یکی از عوامل مهم در توسعه و رشد کودکان است و میتواند جزو علت های بیش فعالی در کودکان باشد. کودکانی که تغذیه نامناسبی دارند، ممکن است کمبود مواد غذایی ضروری مانند ویتامین و مواد معدنی را تجربه کنند. این مشکلات تغذیه‌ای می‌توانند باعث کاهش سطح انرژی و کاهش توانایی کودک در تمرکز و توجه شوند.
همچنین یکی از تأثیرات تغذیه نامناسب بر روی فعالیت کودکان، افزایش فعالیت بیش از حد است. برخی مواد غذایی مانند شکرهای پرقند و فست فودها، باعث افزایش سطح قند خون می‌شوند و انرژی زودگذری را به کودکان می‌دهند. این افزایش سریع سطح قند خون ممکن است باعث افزایش فعالیت و انرژی بیش از حد در کودکان شود. با افزایش انرژی، کودکان ممکن است بیشتر حرکت کنند، نتوانند برای مدت طولانی به آرامش بنشینند و دشواری در تمرکز و توجه داشته باشند.
به طور کلی، تغذیه نامناسب میتواند تأثیر مستقیمی بر روی سطح انرژی، توانایی تمرکز، و کنترل فعالیت کودکان داشته باشد. بنابراین، مهم است که والدین و مراقبین به تغذیه سالم و متوازن کودکان توجه کنند. این شامل مصرف مواد غذایی طبیعی، سبزیجات، میوه‌ها، محصولات لبنی، مغزها و مواد غذایی دارای پروتئین است.
3. مشکلات روانشناختی
مشکلات روانشناختی می‌توانند در دسته‌های مختلفی قرار بگیرند، از جمله اضطراب، اختلالات خواب، اختلالات خوردن، اختلالات رفتاری و اختلالات توجه و هیجانی. این مشکلات می‌توانند به صورت همزمان در کودکان وجود داشته باشند و باعث بروز ییش فعالی شوند یا برعکس، ییش فعالی میتواند این مشکلات را بدنبال داشته باشد.
همچنین برخی اختلالات روانشناختی دیگر نیز می‌توانند از علت های بیش فعالی در کودکان باشند. به عنوان مثال، اختلال اوتیسم، اختلال دوقطبی، اختلال اضطراب و اختلالات رفتاری می‌توانند با افزایش فعالیت و حرکت در کودکان همراه باشند.
مطالعه این مطلب توصیه میشود: مشاوره روانشناسی آنلاین
5. مسائل دوران بارداری
بررسی مسائل دوران بارداری به عنوان یکی از دلایل افزایش فعالیت در کودکان مهم است. دوران بارداری برای هر زنی یک تجربه منحصر به فرد است و ممکن است تأثیرات متنوعی بر روی رشد و توسعه جنین و بعداً بر روی رشد کودک داشته باشد.
در طول دوران بارداری، جنین درون رحم مادر قرار دارد و در این مدت، تجربه‌ها و رخدادهای مختلفی را تجربه می‌کند که ممکن است تأثیری بر فعالیت کودکان در آینده داشته باشد.
برای مثال مصرف مواد مخدر، الکل و داروهای مؤثر بر سیستم عصبی مادر در دوران بارداری میتواند به طور مستقیم بر روی سیستم عصبی جنین تأثیر بگذارد و علائم بیش فعالی را در کودک ناشی کند.
مطالعه این مطلب توصیه میشود: راه های درمان بیش فعالی کودکان
6. اختلال در خواب
خواب، بنیانی برای سلامتی و رشد کودکان است. اما گاهی اوقات، اختلالات خواب می‌توانند بر روی رفتار و توانایی‌های یادگیری کودکان تأثیر منفی بگذارند و علت بیش فعال شدن کودک باشند. یکی از مسائلی که والدین و متخصصان کودکان با آن روبرو هستند، تأثیر اختلالات خواب بر بیش‌فعالی کودکان است.
تحقیقات نشان داده‌اند که خواب ناکافی یا با کیفیت پایین میتواند باعث اختلال در تمرکز، افزایش بیقراری و کاهش تحمل پذیری کودکان شود. این نشانه‌ها اغلب با علائم بیش فعالی همپوشانی دارند. کمبود خواب میتواند سطوح هورمون‌های مرتبط با خلق و خوی و رفتار، مانند کورتیزول و آدرنالین را به هم بزند، که این امر میتواند به بیش‌فعالی کودکان منجر شود.
7. عوارض برخی از داروها
عوارض برخی داروها و تأثیر آنها بر رفتار و فعالیت کودکان، به عنوان یک علت بیش فعالی در کودکی مورد توجه قرار گرفته است. عوارض جانبی داروها می‌توانند به صورت موقت یا دائمی باشند و به وضوح بستگی به نوع دارو، دوز استفاده شده و واکنش بدن کودک دارد.
8. کمبود فعالیت بدنی یا بازی
بررسی کمبود فعالیت بدنی یا بازی به عنوان یک علت بیش فعال شدن کودکان بسیار مهم است. کمبود فعالیت بدنی و بازی در کودکان ممکن است به علت عوامل مختلفی ایجاد شود. این مشکل میتواند به دلیل فشار تحصیلی زیاد، استفاده زیاد از تکنولوژی، کاهش فضای بازی، کمبود زمان و منابع، عدم تشویق والدین و … رخ دهد.
یکی از تأثیرات منفی کمبود فعالیت بدنی و بازی در کودکان، افزایش حجم انرژی ذخیره شده در بدن است. همچنین کودکانی که فعالیت بدنی کافی ندارند، ممکن است به طور فزاینده‌ای وزن بگیرند و با چالش‌های بهداشتی مانند چاقی و اضافه وزن مواجه شوند.
9. کمبود توجه و محبت والدین
کودکان نیاز به توجه و محبت والدین خود دارند تا رشد و توسعه صحیح خود را تجربه کنند. وقتی که والدین به درخواست ها و نیازهای کودکان توجه نمی کنند یا به طور کلی به آنها توجه کافی نشان نمی دهند، کودکان ممکن است احساس کمبود توجه و عدم علاقه شده و برای جلب توجه والدین، رفتار بیش فعالانه نشان دهند. در واقع کمبود توجه و محبت والدین نیز میتواند علت بیش فعال شدن کودک باشد.
10. روشهای تربیتی نادرست
تربیت کودکان یکی از مسئولیت‌های مهم والدین است و روشهای تربیتی نادرست می‌توانند بخشی از علت بیش فعالی کودک باشند. در اینجا قصد داریم به بررسی روشهای تربیتی نادرست به عنوان علت بیش فعالی کودکان بپردازیم.
- روشهای بی‌انضباطی: والدینی که از روشهای بی‌انضباطی در تربیت کودکان استفاده میکنند، ممکن است اصول و مرزهای مناسب را به کودکان آموزش ندهند. این روش‌ها می‌توانند شامل عدم اعمال محدودیت‌ها، عدم تنبیه مناسب و عدم تعیین قوانین و مرزهای واضح باشند. نتیجه این روش‌ها ممکن است این باشد که کودکان به تدریج احساس کنترل نشدن و عدم تحمل را تجربه کنند و برای جلب توجه خود، فعالیت بیش از حدی انجام دهند.
- روشهای سختگیری: والدینی که از روشهای سختگیری در تربیت کودکان استفاده میکنند، ممکن است باعث ایجاد فشار و استرس زیاد در کودکان شوند. این روش‌ها می‌توانند شامل تنبیه‌های سخت و ناعادلانه، بی‌رحمانه بودن و حذف امکانات اساسی از جمله بازی و سرگرمی باشند. کودکانی که در این شرایط بزرگ می‌شوند، ممکن است ناراحتی و ناامنی را تجربه کرده و با انجام فعالیت‌های بیش از حد، سعی در فرار از این فشارها داشته باشند.
- عدم ارائه ساختار مناسب: والدینی که عدم ساختاردهی مناسب را در تربیت کودکان خود رعایت نمی‌کنند، برای کودکان ترتیب و قواعد وضع نمی‌کنند. در این صورت، کودکان ممکن است به دلیل عدم وجود راهنمایی و قواعد و محدودیت‌های واضح، فعالیت‌های غیرمنطقی و بیش از حدی انجام دهند.
11. استرس و اضطراب
استرس و اضطراب می‌توانند عوامل مهمی باشند که جزو دلایل و علت ییش فعالی در کودکان هستند. این موضوع باعث میشود که موضوع مرتبط با استرس و اضطراب در کودکان بسیار مهم و قابل بررسی باشد.
استرس و اضطراب می‌توانند به عنوان یک واکنش طبیعی در برخی از مواقع بروز کنند، اما وقتی که در سطح بالا و پیوسته باشند، می‌توانند به مشکلاتی مانند ییش فعالی و تحت‌تأثیر قرارگرفتن عملکرد تحصیلی و اجتماعی کودکان منجر شوند.
در برخی موارد، کودکان ممکن است با استرس‌هایی مانند تغییرات شدید در زندگی خانوادگی، مشکلات در مدرسه، رویدادهای ترسناک یا حتی مشکلات روانی دیگر مواجه شوند. این موارد می‌توانند منجر به افزایش سطح استرس و اضطراب در کودکان شوند و در نتیجه، علت کودکان بیش فعال باشند.
همچنین استرس و اضطراب می‌توانند تأثیرات منفی بر رشد و توسعه کودکان داشته باشند. آنها ممکن است دچار مشکلات در تمرکز و توجه، کنترل عصبانیت، خواب نامناسب و روابط اجتماعی نامطلوب شوند. همچنین، کودکان ممکن است رفتارهای بیش از حد پرخاشگرانه و بیقراری نشان دهند.
12. بیماری های مادرزادی
بیماری‌های مادرزادی می‌توانند یک علت بیش فعالی در کودک باشند. بیماری‌های مادرزادی در زمان بارداری به وجود می‌آیند و می‌توانند تاثیرات بلندمدتی بر روی سلامت و رفتار کودکان داشته باشند. در ادامه، به برخی از بیماری‌های مادرزادی رایج و نقش آنها در ییش فعالی در کودکان می‌پردازیم:
- بیماری‌های متابولیک: برخی بیماری‌های متابولیک مادرزادی می‌توانند منجر به اختلالات در فعالیت مغز و سیستم عصبی شوند. برخی از این بیماری‌ها شامل فنیل کتونوری، بیماری کاهش کربوهیدراتها، دی‌گلیسینامید، و بیماری آرژینین‌میاز است. این بیماری‌ها ممکن است باعث کاهش تولید یا جذب مواد مغذی در بدن شوند که باعث کاهش انرژی موجود در سیستم عصبی و به همین دلیل به ییش فعالی در کودکان منجر می‌شوند.
- عوامل ژنتیکی: برخی از بیماری‌های ژنتیکی مادرزادی، مانند اختلال نقص توجه و بیش فعالی هیپرکینتیک (ADHD)، ممکن است باعث ییش فعالی در کودکان شوند. این بیماری‌ها به ناشناخته‌ماندگی و نارسایی در عملکرد مغزی مرتبط هستند که میتواند در کنترل رفتار و تمرکز توجه تاثیرگذار باشد.
- مصرف مواد مخدر و الکل: استفاده از مواد مخدر و الکل در طول بارداری میتواند به طور مستقیم به فرزند درحال رشد آسیب برساند و باعث ییش فعالی در کودکان شود. این مواد می‌توانند تاثیرات سمی بر روی سیستم عصبی مرکزی داشته باشند و منجر به اختلال در تمرکز، کنترل رفتار و اعمال توجه شوند.
13. استفاده زیاد از تکنولوژی
استفاده زیاد از تکنولوژی در کودکان به عنوان یکی از دلایل و علل بیش فعالی در کودکان مورد بررسی قرار گرفته است. امروزه، کودکان و نوجوانان بیشتر از تکنولوژی‌های مختلفی مانند تلفن همراه، تبلت، کامپیوتر و بازی‌های ویدئویی استفاده میکنند. اما استفاده زیاد از این تکنولوژی‌ها میتواند تأثیرات منفی بر روی سلامت جسمی و روانی کودکان داشته باشد.
استفاده بیش از حد از تکنولوژی میتواند به کودکان در ایجاد وابستگی به این ابزارها کمک کند. آنها ممکن است برای مدت طولانی بدون تکنولوژی به خوبی احساس راحتی نکنند. همچنین، استفاده از تکنولوژی در سنین پایین میتواند باعث اختلال در تمرکز و توجه کودکان شود.
14. تعاملات اجتماعی محدود
تعاملات اجتماعی محدود میتواند علت ییش فعالی در کودکی باشند. وقتی که کودک نتواند به درستی ارتباط برقرار کند یا درک کند که چگونه در جمع‌ها شرکت کند، احتمالاً برای جلب توجه دیگران به شیوه‌های نامناسبی اقدام خواهد کرد. این ممکن است رفتارهای ییش فعالانه‌ای مانند بلند صحبت کردن، بیش از حد حرکت کردن و توجه مستقیم به خود در جمع را به همراه داشته باشد.
15. عوامل شیمیایی
افزون بر عوامل روانشناختی و اجتماعی، عوامل شیمیایی نیز می‌توانند به عنوان یکی از دلایل و علت بیش فعالی کودکان مطرح شوند. در ادامه، به برخی از عوامل شیمیایی که می‌توانند تأثیراتی بر فعالیت کودکان داشته باشند، اشاره خواهیم کرد:
- رنگ‌ها و مواد نگهدارنده مواد غذایی: برخی رنگ‌ها و مواد نگهدارنده موجود در برخی غذاها و نوشیدنی‌ها می‌توانند به عنوان محرک‌های شیمیایی عمل کنند و فعالیت کودکان را تحریک کنند.
- مواد محرک در داروها: برخی داروها شامل مواد محرک هستند که می‌توانند فعالیت عصبی را افزایش دهند و در نتیجه، باعث افزایش فعالیت در کودکان شوند.
- مواد نگهدارنده و افزودنی‌ها در محصولات بهداشتی: برخی محصولات بهداشتی مانند شامپوها، صابون‌ها و محصولات مراقبت از پوست شامل مواد نگهدارنده و افزودنی‌های شیمیایی هستند که می‌توانند تأثیرات محرک‌زا داشته باشند و فعالیت کودکان را تحریک کنند.
- مواد رنگی در اسباب‌بازی‌ها: برخی اسباب‌بازی‌ها شامل مواد رنگی هستند که ممکن است تأثیرات محرک‌زا داشته باشند و فعالیت کودکان را افزایش دهند.
مهم است بدانیم که تأثیر این عوامل شیمیایی بر فعالیت کودکان به عوامل دیگر نیز وابسته است و تأثیر آنها به صورت فردی ممکن است متفاوت باشد. همچنین، هرگونه تغییر در فعالیت کودکان باید توسط متخصصین در این زمینه ارزیابی شود.