می‌خواهیم درباره‌ی یک موضوع پیچیده در حوزه‌ی روانشناسی صحبت کنیم، و آن توهم بیماری (هیپوکندریازیس hypochondriasis) است. توهم بیماری یک پدیده‌ی عجیب و معمولاً ناخواسته است که در آن فرد به طور غیرمنطقی به این باور می‌رسد که خودش بیمار است، در حالی که هیچ علائم فیزیکی برای این بیماری وجود ندارد.
این موضوع در گذشته‌ی طولانی خود، توجه محققان و روانشناسان را به خود جلب کرده است و هنوز هم بسیاری از جنبه‌های آن در حال بررسی است. توهم بیماری نشان از تأثیرات قوی روانی بر بدن انسان دارد و می‌تواند باعث ایجاد اختلالات جدی در زندگی فرد شود.
در این مقاله، به بررسی علل و علائم، انواع، و راه های درمان توهم بیماری خواهیم پرداخت. همچنین، به بررسی مطالعات موردی و مثال‌های جالب از افراد مبتلا به توهم بیماری خواهیم پرداخت.
اگر به دنبال مشاوره و درمان توهم بیماری هستید میتوانید در هر ساعت از شبانه روز با شماره 09212014880 تماس بگیرید و از خدمات مشاوره، روانکاوی و روان درمانی (حضوری، تلفنی، آنلاین) مرکز مشاوره دکترسلام استفاده کنید.
مطالعه این مطلب توصیه میشود: ارتباط با دکتر روانشناس آنلاین
سندروم توهم بیماری چیست؟
سندروم توهم بیماری، حالتی است که در آن فرد معتقد است که در معرض عوارض یک بیماری فیزیکی قرار دارد، اما نتیجه‌ای از آزمایش‌ها و تحقیقات پزشکی به اثبات این ادعا نمی‌رسد. به عبارت دیگر، فرد معتقد است که علائم بدنی و عوارضی که احساس می‌کند، ناشی از بیماری فیزیکی ای هستند که در واقع وجود ندارد.
افرادی که مبتلا به اختلال توهم بیماری هستند، ممکن است باور داشته باشند که پزشکان و متخصصان تشخیص نادرستی دارند و تلاش‌های بسیاری برای اثبات وجود بیماری خود انجام می دهند. این موضوع ممکن است منجر به شروع یک سیکل بی‌پایان از مطالعات پزشکی، مراجعه به پزشکان مختلف و درمان‌های ناکارآمد شود.
مهم است که در این موارد، فرد مبتلا به سندروم توهم بیماری، به کمک تیم درمانی متخصص و مشاوران روانشناسی، رویکردهای روان‌درمانی و مدیریتی را برای کاهش اعتقادات نادرست خود یاد بگیرد و بهبود یابد.
مطالعه این مطلب توصیه میشود: راه های درمان خود بیمار انگاری چیست؟
علائم توهم بیماری چیست؟
توهم بیماری به عنوان یک اختلال روانی شناختی شناخته میشود که در آن فرد به طور غیرقابل توجیهی معتقد است که در حالت بیماری یا مشکلات جسمی خاصی قرار دارد، در حالی که هیچ علامت فیزیکی یا آزمایشگاهی مرتبط با آن بیماری وجود ندارد. این اختلال ممکن است تجربه افرادی باشد که از اضطراب شدید، استرس، افسردگی یا اختلالات روانی دیگر رنج می‌برند.
علائم توهم بیماری می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
1. معتقد شدن به وجود بیماری: فرد معتقد است که بیماری خاصی در بدنش وجود دارد، اما هیچ شواهد آزمایشگاهی یا فیزیکی مرتبط با آن بیماری وجود ندارد.
2. تمرکز بیش از حد بر علائم: فرد به طور مداوم بر علائم و نشانه‌های بدن خود تمرکز می‌کند و به طور غیرمعقولی آنها را بزرگتر و خطرناک‌تر از واقعیت می‌بیند.
3. نگرانی مفرط: فرد با توهم بیماری به طور مفرط نگران و استرس‌زا درباره وضعیت جسمی خود است و این نگرانی ممکن است زندگی روزمره و کیفیت زندگی او را تحت تأثیر قرار دهد.
4. مراجعه به پزشکان و آزمایشات مکرر: فرد با توهم بیماری ممکن است به طور مکرر به پزشکان مراجعه کند و درخواست آزمایشات و مشاوره‌های بیشتری داشته باشد، اما هیچ نتیجه‌ای به دست نمی‌آورد.
5. اجتناب از فعالیت‌های روزمره: فرد ممکن است از انجام فعالیت‌های روزمره خود اجتناب کند، به دلیل ترس از افزایش علائم خود یا بروز مشکلات جدید.
اگر شما یا کسی که می‌شناسید با نشانه های توهم بیماری مواجه است، با یک متخصص روانشناسی یا روانپزشک معتمد مشورت کنید. آنها می‌توانند تشخیص دقیقی را بر اساس تاریخچه، علائم و روش‌های تشخیصی دیگر ارائه دهند و برنامه درمانی مناسبی را پیشنهاد کنند.
مطالعه این مطلب توصیه میشود: راه های درمان اضطراب فراگیر چیست؟
عوارض توهم بیماری چیست؟
توهم بیماری، یک وضعیت روانی است که در آن فرد به طور مستمر و غیرمنطقی بر این باور استوار است که او یک بیماری جدی دارد، در حالی که این باور با واقعیت مطابقت ندارد یا بسیار بیشتر از آن است.
اما همانطور که اشاره شد، توهم بیماری برخی از مشکلات و معایب خاص را دارد که در زیر به توضیح چند مورد از عوارض توهم بیماری می‌پردازیم:
1. استرس و نگرانی: افراد مبتلا به توهم بیماری ممکن است به طور مداوم درگیر استرس و نگرانی درباره بیماری‌هایی که ذهنشان دروغین تصور می‌کند باشند. این می‌تواند تأثیر مضری بر روحیه و کیفیت زندگی آنها داشته باشد.
2. محدودیت فعالیت‌ها: افرادی که به طور مداوم به دنبال تشخیص بیماری هستند، ممکن است فعالیت‌های روزانه خود را به دلیل نگرانی‌های زیاد محدود کنند. این می‌تواند منجر به از دست دادن فرصت‌های مهم در زندگی شخصی و اجتماعی آنها شود.
3. زمان و هزینه: بررسی‌های پزشکی مکرر و مشاوره‌های روانشناسی برای تأیید نداشتن بیماری ممکن است به معنای هدر رفتن زمان و هزینه برای افراد مبتلا به توهم بیماری باشد.
4. انزوا و ایزوله شدن: افراد مبتلا به توهم بیماری ممکن است به دلیل نگرانی‌هایشان احساس انزوا و ایزوله شدن کنند. آنها ممکن است از برقراری روابط اجتماعی و شرکت در فعالیت‌های گروهی خودداری کنند.
5. اثرات جانبی از داروها: برخی افراد مبتلا به توهم بیماری ممکن است به طور مداوم داروهای مختلفی را مصرف کنند که برای کنترل علائم ذهنی و جسمی خود استفاده میشود. این داروها می‌توانند عوارض جانبی ناخواسته داشته باشند.
دلایل و علت ابتلا به اختلال توهم بیماری چیست؟
اختلال توهم بیماری، که گاهی اوقات به عنوان (هیپوکندریازیس (hypochondriasis) شناخته میشود، یک نوع از اختلالات روانی است که در آن فرد به طور مزمن و غیر منطقی نگران سلامت خود است و به اشتباه تصور می‌کند که علایم جدی بیماری‌های خاصی را دارد. این اختلال می‌تواند بر کیفیت زندگی فرد تأثیر منفی بگذارد و موجب اضطراب مداوم و مراجعات مکرر به پزشکان شود.
ریشه و علت اختلال توهم بیماری می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
1. عوامل بیولوژیکی: برخی تحقیقات نشان داده‌اند که اختلالات شیمیایی مغز، به ویژه در مسیرهای سروتونین و دوپامین، می‌تواند در ایجاد یا تشدید این اختلال نقش داشته باشد.
2. عوامل ژنتیکی: سابقه خانوادگی اختلالات اضطرابی و افسردگی می‌تواند خطر ابتلا به هیپوکندریازیس را افزایش دهد.
3. عوامل روانشناختی: افراد با سطوح بالایی از اضطراب، به ویژه اضطراب مرتبط با سلامت، بیشتر مستعد ابتلا به این اختلال هستند. تجارب منفی گذشته، مانند بیماری شدید در دوران کودکی یا تجربه بیماری در بین اعضای خانواده، نیز می‌تواند نقش داشته باشد.
4. عوامل اجتماعی و فرهنگی: رسانه‌ها و اطلاعات موجود در اینترنت می‌توانند باعث افزایش نگرانی‌های مرتبط با سلامت شوند. فشارهای اجتماعی برای “همیشه سالم بودن” نیز می‌تواند بر این اختلال تأثیر بگذارد.
5. تجارب شخصی: افرادی که تجربیات ناخوشایند پزشکی داشته‌اند یا شاهد وضعیت‌های پزشکی جدی در دیگران بوده‌اند ممکن است بیشتر مستعد این اختلال باشند.
6. شخصیت: افرادی که دارای ویژگی‌های شخصیتی مانند نوروتیسیسم (سطوح بالایی از اضطراب و نگرانی) هستند، ممکن است بیشتر در معرض خطر باشند.
درمان توهم بیماری با رویکرد CBT
رویکرد CBT (Cognitive Behavioral Therapy) یکی از موثرترین روش‌ها برای درمان توهم بیماری است. CBT که به معنای درمان رفتاری شناختی است، بر پایه ارتباط بین افکار، احساسات و رفتارهای فرد تمرکز دارد.
CBT به فرد کمک می‌کند تا الگوهای تفکر ناصحیح و منفی خود را شناسایی کند و آنها را با الگوهای مثبت و سالم جایگزین کند. این رویکرد از تمرینات و تکنیک‌های متنوعی مانند نگاشتگری (journaling)، تحلیل تفکرات منفی، تمرینات تجسمی و مدیریت تنش استفاده می‌کند.
درمان توهم بیماری با استفاده از CBT شامل مراحل زیر است:
1. شناسایی توهم: اولین گام درمان توهم بیماری، شناسایی توهم و تمایلات منفی است که فرد در مورد بیماری خود دارد.
2. تحلیل تفکرات منفی: در این مرحله، فرد با کمک مشاور، تحلیلی دقیق از تفکرات منفی و توهمی که درباره بیماری خود دارد، انجام می‌دهد.
3. تغییر الگوهای تفکر: فرد با یادگیری روش‌ها و تکنیک‌های CBT، الگوهای تفکر منفی را به الگوهای مثبت و سالم تغییر می‌دهد. این شامل تمریناتی مانند تحلیل دلایل و مدیریت افکار منفی است.
4. تمرینات عملی: فرد در این مرحله با تمرینات عملی و تجربی، از جمله تمرینات تجسمی و تمرینات تغییر رفتار، به تدریج الگوهای قدیمی خود را تغییر می‌دهد.
5. حفظ تغییرات: در این مرحله، فرد می‌آموزد چگونه تغییرات را حفظ کند و با مشکلات و موقعیت‌های مختلف کنار بیاید.
درمان توهم بیماری با رویکرد روانکاوی
درمان توهم بیماری با استفاده از رویکرد روانکاوی می‌تواند به عنوان یک روش مؤثر در مدیریت و درمان افرادی که به توهم بیماری مبتلا هستند، استفاده شود. روانکاوی یک روش درمانی است که بر اساس تحلیل روانی و بررسی عمیق درونی شخص، به افراد کمک می‌کند تا به درک بهتری از خود و عواملی که ممکن است باعث توهم بیماری شوند، برسند.
در زیر، برخی از روش‌های مورد استفاده در درمان توهم بیماری با رویکرد روانکاوی را برایتان شرح می‌دهیم:
1. تحلیل روابط شخصی: در این روش، روانشناس با استفاده از مصاحبه و بررسی تاریخچه زندگی فرد، به بررسی روابط شخصی و تأثیر آنها در شکل‌گیری توهم می‌پردازد. این روش به فرد کمک می‌کند تا الگوهای نمایش داده شده در روابط خود را درک کند و راه‌حل‌های بهتری برای مواجهه با مشکلات پیدا کند.
2. تحلیل رویاها: رویاها می‌توانند اطلاعات مفیدی درباره نیازها و اشتباهات ناخودآگاه فرد ارائه دهند. با استفاده از روش تحلیل رویاها، روانکاو ممکن است به شناخت علائم و نشانه‌هایی که در رویاهای فرد ظاهر می‌شوند، بپردازد و مفهوم آنها را تفسیر کند. این کمک می‌کند تا فرد به طور عمیق‌تری با خودش آشنا شود و عواملی را که باعث توهم می‌شوند شناسایی کند.
3. تحلیل نیازهای ناخودآگاه: از طریق تحلیل نیازهای ناخودآگاه، روانکاو به شناخت نیازها و آرزوهای ناخودآگاه فرد می‌پردازد. این روش به فرد کمک می‌کند تا درک بهتری از احساسات و خواسته‌های ناخودآگاه خود پیدا کند و در نتیجه، به شکلی سالمتر و موثرتر با آنها کنار بیاید.
بررسی چند دارو برای توهم بیماری
درمان توهم بیماری، که با نام Hypochondriasis نیز شناخته میشود، می‌تواند شامل مداخلات مختلفی باشد که برخی از آنها درمان دارویی و برخی دیگر درمان غیردارویی هستند. افرادی که از توهم بیماری رنج می‌برند، معمولاً نگرانی‌های شدید و مداوم در مورد ابتلا به بیماری‌های جدی دارند، حتی اگر هیچ نشانه مشخصی از بیماری در آنها وجود نداشته باشد.
در زمینه دارو برای توهم بیماری، پزشکان ممکن است داروهای ضداضطراب و ضدافسردگی را تجویز کنند. داروها می‌توانند به کاهش نگرانی و ترس بیمار کمک کنند و حالات روانی وی را تعدیل نمایند. به عنوان مثال، داروهایی مانند:
1. SSRIs (Selective Serotonin Reuptake Inhibitors): این داروها به افزایش سطح سروتونین در مغز کمک میکنند و می‌توانند در کاهش اضطراب و افسردگی ناشی از توهم بیماری مؤثر باشند.
2. SNRIs (Serotonin-Norepinephrine Reuptake Inhibitors): این داروها نیز مشابه SSRIs عمل میکنند و می‌توانند برای برخی بیماران مفید باشند.
3. بنزودیازپین‌ها: این دسته از داروهای ضداضطراب ممکن است در کوتاه‌مدت برای کاهش اضطراب شدید تجویز شوند، اما به دلیل پتانسیل اعتیادآور بودن و عوارض جانبی طولانی‌مدت، استفاده از آنها محدود است.
پیش از شروع هر نوع درمان دارویی یا غیردارویی، مهم است که با یک متخصص بهداشت روانی یا پزشک مشورت شود تا تشخیص دقیق ارائه شود و برنامه درمانی مناسب طراحی گردد.