اختلال شخصیت اجتنابی، که گاهی با نام اختلال شخصیت دوری گزین نیز شناخته میشود، میتواند تأثیر قابل توجهی بر کیفیت زندگی افراد داشته باشد. مبتلایان به این اختلال معمولاً با ترس‌ها و نگرانی‌های شدید از رد شدن، انتقاد، و شرمندگی در موقعیت‌های اجتماعی دست و پنجه نرم میکنند.
افراد مبتلا به این اختلال معمولاً دچار مشکلاتی مانند ناتوانی در برقراری و نگهداری روابط عمیق و پایدار، ترس از ترک شدن، عدم اعتماد به دیگران، تمایل به اجتناب از مسئولیت‌ها و تمایل به محدود کردن احساسات خود هستند.
درمان اختلال شخصیت اجتنابی یک فرآیند چندگانه است که به منظور کمک به فرد در ایجاد تغییرات مثبت در زندگی او و بهبود کیفیت زندگی اش انجام میشود. درمان ممکن است شامل روش‌های مختلفی مانند درمان دارویی، مشاوره فردی، روانکاوی، طرحواره درمانی و روان درمانی باشد. در این مقاله، به بررسی راه های درمان اختلال شخصیت اجتنابی و روش‌های موثر برای کنترل و بهبود آن خواهیم پرداخت.
مشکلات و عواقب عدم درمان اختلال شخصیت اجتنابی
اختلال شخصیت اجتنابی (Avoidant Personality Disorder) یک اختلال شخصیتی است که با احساس ناامیدی، ترس از ریجکت شدن، ترس از روابط نزدیک و اجتناب از فعالیت‌های اجتماعی همراه است. عدم درمان اختلال شخصیت اجتنابی میتواند به مشکلات و آثار منفی ای منجر شود. در زیر به برخی از این مشکلات و آثار می‌پردازیم:
1. ایزوله‌گی اجتماعی: افراد مبتلا به شخصیت اجتنابی معمولاً از برقراری روابط اجتماعی خودداری میکنند. این میتواند منجر به ایزوله شدن از جامعه، دوری از دوستان و خانواده و احساس تنهایی شدید شود.
2. کاهش کیفیت زندگی: عدم توانایی در برقراری روابط نزدیک و حضور در فعالیت‌های اجتماعی میتواند منجر به کاهش کیفیت زندگی شود. این افراد ممکن است از فرصت‌های شغلی، تحصیلی و اجتماعی بی‌نصیب بمانند و احساس عدم رضایت و ناکامی داشته باشند.
3. اضطراب و افسردگی: افراد مبتلا به اختلال اجتنابی معمولاً با اضطراب و افسردگی مبارزه میکنند. ترس از ریجکت شدن و انتقاد از آنها باعث میشود که آنها از شرکت در فعالیت‌های اجتماعی و تعامل با دیگران دست بکشند.
4. کاهش عملکرد شغلی و تحصیلی: عدم توانایی در برقراری روابط مؤثر با همکاران، استادان و همکلاسی‌ها میتواند منجر به کاهش عملکرد شغلی و تحصیلی شود. این افراد ممکن است از موقعیت‌های فرصت‌آفرینانه صرف نظر کنند و در محیط‌های اجتماعی و تحصیلی خود به تنهایی بسنده کنند.
5. پیشرفت درمانی کمتر: عدم درمان بیماری اجتنابی میتواند باعث کاهش قدرت تحمل و تغییر در افراد شود. درمان میتواند افراد را به شناخت خود و مهارت‌های ارتباطی بهتر هدایت کند، اما در صورت عدم درمان، این فرآیند میتواند فرایند درمان را سخت کند.
اگر به دنبال مشاوره و درمان شخصیت اجتنابی هستید میتوانید در هر ساعت از شبانه روز با شماره 09212014880 تماس بگیرید و از خدمات مشاوره، روانکاوی و روان درمانی (حضوری، تلفنی، آنلاین) مرکز مشاوره دکترسلام استفاده کنید.
اشتباهات رایج در درمان شخصیت اجتنابی چیست
در درمان شخصیت اجتنابی، اشتباهات رایجی وجود دارد که می‌توانند روند بهبودی را دچار مشکل کنند. در اینجا به برخی از اشتباهات رایج در درمان شخصیت اجتنابی اشاره میکنیم:
1. تشخیص نادرست: اولین قدم در هر درمانی، تشخیص صحیح است. گاهی اوقات، اختلال شخصیت اجتنابی با اختلالات دیگر مانند اختلال اضطرابی، افسردگی یا اختلالات شخصیت دیگر اشتباه گرفته میشود.
2. نادیده گرفتن عوامل زمینه‌ای: مسائلی مانند تجارب ناخوشایند دوران کودکی، سوء استفاده یا طرد شدن، ممکن است در شکل‌گیری اختلال شخصیت اجتنابی نقش داشته باشند و باید در درمان مورد توجه قرار گیرند.
3. استفاده نادرست از داروها: در حالی که داروها می‌توانند برخی از علائم را تسکین دهند، استفاده بدون نظارت و بدون همراهی با روان درمانی میتواند ناکارآمد باشد و به بهبودی طولانی‌مدت کمک نکند.
4.انتظارات نامعقول: گاهی اوقات هم بیمار و هم درمانگر ممکن است انتظار داشته باشند که پیشرفت بسیار سریع اتفاق بیفتد. اختلال شخصیت اجتنابی معمولاً نیازمند زمان و تلاش مداوم است.
5. تمرکز بیش از حد بر نقاط ضعف: در حالی که توجه به مشکلات و موانع مهم است، بیش از حد تمرکز کردن روی ضعف‌ها میتواند باعث ناامیدی و اجتناب بیشتر شود. تقویت نقاط قوت و مهارت‌ها نیز باید بخشی از درمان باشد.
6. عدم استفاده از روان درمانی مبتنی بر شواهد: رویکردهایی مانند درمان شناختی رفتاری (CBT) و درمان متمرکز بر احساسات (EFT) نشان داده‌اند که می‌توانند در درمان اختلال شخصیت اجتنابی موثر باشند. عدم استفاده از این روش‌های اثبات‌شده میتواند فرصت‌هایی برای بهبود را از دست دهد.
7. کمک نکردن به بیمار برای ایجاد شبکه‌ای از حمایت اجتماعی: افراد مبتلا به اختلال شخصیت اجتنابی اغلب از تعاملات اجتماعی اجتناب میکنند و ممکن است احساس تنهایی کنند. تشویق و کمک به این افراد برای ایجاد ارتباطات اجتماعی معنادار میتواند در درمان بسیار مفید باشد.
8. فراهم نکردن فضای امن: افراد با اختلال شخصیت اجتنابی باید احساس کنند که در محیط درمانی احساس امنیت میکنند. اگر احساس ناامنی کنند، ممکن است از درمان فرار کنند یا در آن مشارکت نکنند.
درمان شخصیت اجتنابی میتواند پیچیده باشد و نیازمند یک برنامه درمانی منعطف و بلندمدت است که به نیازهای فردی بیمار پاسخ دهد.
مطالعه این مطلب توصیه میشود: مشاوره روانشناسی تلفنی 24ساعته
راه درمان اختلال شخصیت اجتنابی با رویکرد روانکاوی
درمان اختلال شخصیت اجتنابی با استفاده از رویکرد روانکاوی، که متأثر از نظریات فروید می‌باشد، میتواند شامل مراحل و تکنیک‌های متفاوتی باشد. در اینجا به توضیح مختصری درباره‌ی این روش درمانی می‌پردازیم:
مرحله اول: ایجاد رابطه درمانی: در ابتدا درمانگر تلاش می‌کند تا با بیمار رابطه‌ای امن و مطمئن برقرار کند. افراد مبتلا به اختلال شخصیت اجتنابی معمولاً از ترس رد شدن از روابط اجتناب میکنند، بنابراین ایجاد حس امنیت نقش مهمی دارد.
مرحله دوم: شناسایی الگوهای ناکارآمد: درمانگر به بررسی و شناسایی الگوهای فکری، احساسی و رفتاری که به اجتناب از روابط و ترس از رد شدن منجر می‌شوند، می‌پردازد.
مرحله سوم: تحلیل انتقالی: در این مرحله، درمانگر تلاش می‌کند تا بفهمد چگونه تجربیات بیمار با افراد مهم زندگی‌اش، مانند والدین، در روابط کنونی او تأثیر می‌گذارد.
مرحله چهارم: کار با مقاومت و دفاع‌ها: بیماران اغلب دفاع‌های روانی را به کار می‌برند تا از درد هیجانی و اضطراب دوری کنند. درمانگر کمک می‌کند تا بیمار این دفاع‌ها را شناسایی و کم‌کم کنار بگذارد.
مرحله پنجم: کاوش خاطرات و تعارضات ناخودآگاه: در روانکاوی، کاوش خاطرات فراموش شده یا سرکوب‌شده‌ی ناخودآگاه که ممکن است بر اختلال شخصیت اجتنابی تأثیر گذار باشد، اهمیت دارد.
مرحله ششم: بازسازی شخصیت: در این مرحله، هدف از طریق فهم عمیق‌تر خود و بازسازی جنبه‌هایی از شخصیت، تغییر الگوهای رفتاری و احساسی است.
تکنیک‌های مورد استفاده:
- تحلیل رویاها: برای فهمیدن محتویات ناخودآگاه.
- تفسیر: درمانگر معانی پنهان رفتارها، احساسات و رویاهای بیمار را تفسیر می‌کند.
- رویارویی: بیمار با انکارها و دفاع‌های خود روبه‌رو میشود.
- کلاریفیکیشن: درمانگر به بیمار کمک می‌کند تا درک روشن‌تری از تجربیات و احساسات خود به دست آورد.
نکات مهم:
- درمان میتواند بلندمدت باشد و نیازمند صبر و تعهد از سوی بیمار.
- مهم است که درمانگر از نظریه‌های روانکاوی عمیقاً آگاه باشد و تجربه کافی در کار با اختلالات شخصیتی داشته باشد.
- اختلال شخصیت اجتنابی ممکن است با سایر مسائل روانی مانند اضطراب و افسردگی تداخل داشته باشد، بنابراین درمان باید جامع و همه‌جانبه باشد.
- درمان هر فرد منحصر به فرد است و باید به صورت فردی‌سازی شده برای نیازها و شرایط خاص هر بیمار طراحی شود.
مطالعه این مطلب توصیه میشود: مشکلات ازدواج با شخصیت اجتنابی
درمان اختلال اجتنابی با رویکرد EFT
درمان متمرکز بر احساسات (Emotion-Focused Therapy – EFT) یکی از روش‌های موثر در درمان اختلال شخصیت اجتنابی است. این رویکرد درمانی بر بررسی و تغییر احساسات ناسازگار و کمک به فرد برای ساخت احساسات سازگارتر و مفیدتر تمرکز دارد. در اختلال شخصیت اجتنابی، فرد معمولاً از ترس رد شدن و نقد، از موقعیت‌های اجتماعی و نزدیک شدن به دیگران اجتناب می‌کند.
پروتکل EFT برای درمان اختلال اجتنابی معمولاً شامل مراحل زیر است:
1. ایجاد ارتباط و اعتماد: در ابتدا، درمانگر تلاش می‌کند تا با بیمار یک رابطه‌ی حمایتی و امن ایجاد کند. این امر به فرد کمک می‌کند تا احساس امنیت کرده و آماده‌ی اکتشاف احساسات خود شود.
2. شناسایی الگوهای احساسی: بیماران یاد می‌گیرند تا احساسات خود را شناسایی کرده و بین احساسات اولیه و ثانویه تفاوت قائل شوند. احساسات اولیه اغلب پوشیده از احساسات ثانویه مانند خشم یا شرم هستند.
3. تفکر در احساسات: درمانگر به فرد کمک می‌کند تا درک کند چگونه احساسات وی بر تفکرات و رفتارهای اجتنابی‌اش تأثیر می‌گذارند.
4. تجدید ساختار احساسی: در این مرحله، بیماران کار میکنند تا احساسات ناسازگار را به چالش کشیده و احساسات جدید و سازگارتری را شکل دهند.
5. تبدیل احساسات: درمانگر به بیماران کمک می‌کند تا از طریق روش‌هایی مانند صندلی خالی، به احساسات درونی خود دست پیدا کنند و آنها را تبدیل کنند.
6. استفاده از تجربه‌های جدید: بیماران یاد می‌گیرند که چگونه از تجربه‌های احساسی جدید خود در موقعیت‌های واقعی استفاده کنند تا به‌تدریج تغییرات مثبت در زندگی‌شان ایجاد شود.
7. استمرار و پایداری تغییر: درمانگر به بیمار کمک می‌کند تا تغییرات حاصل شده را در زندگی روزمره خود پایدار کند و از بازگشت به الگوهای قدیمی اجتناب کند.
همچنین، مهارت‌های مقابله‌ای و راهبردهای مدیریت استرس نیز ممکن است آموزش داده شوند تا به فرد کمک کنند در مقابل فشارهای اجتماعی مقاوم‌تر باشد. هدف نهایی این است که بیمار بتواند به روابط اجتماعی سالم‌تری دست یابد و از زندگی خود لذت بیشتری ببرد.
لازم به ذکر است که هر بیمار منحصر به فرد است و برنامه درمانی باید به صورت فردی‌سازی شده برای نیازها و شرایط خاص هر فرد طراحی شود.
مطالعه این مطلب توصیه میشود: علائم، علل و راه های درمان دلبستگی اجتنابی
درمان بیماری اجتنابی با رویکرد CBT
درمان اختلال شخصیت اجتنابی با رویکرد درمان شناختی رفتاری (CBT) میتواند بسیار موثر باشد. این رویکرد متمرکز بر شناسایی، درک، و تغییر افکار و رفتارهای منفی است که به اختلال شخصیت اجتنابی دامن می‌زنند. در اینجا برخی از اصول و مراحل کلیدی مورد استفاده در CBT برای درمان بیماری اجتنابی ارائه شده است:
1. ساختاردهی درمان: در ابتدا، درمانگر باید با بیمار یک رابطه درمانی قوی برقرار کند و ساختار درمان را توضیح دهد. سپس اهداف درمانی مشخص شده و فرایند درمان برنامه‌ریزی میشود.
2. آموزش درباره اختلال و CBT: بیمار باید درک کند که اختلال شخصیت اجتنابی چیست و چگونه CBT میتواند به مدیریت و کاهش علائم کمک کند.
3. شناسایی افکار خودکم‌بینانه: بیماران یاد می‌گیرند که چگونه افکار خودکم‌بینانه و منفی که باعث اجتناب و اضطراب می‌شوند را شناسایی کنند.
4. ارزیابی و تغییر افکار منفی: با استفاده از تکنیک‌های CBT، بیماران تشویق می‌شوند که افکار منفی را به چالش بکشند و آنها را با افکار واقع‌بینانه‌تر و مثبت‌تر جایگزین کنند.
5. توسعه مهارت‌های اجتماعی: به بیماران کمک میشود تا مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی خود را از طریق نقش‌بازی و تمرین‌های دیگر تقویت کنند.
6. مواجهه تدریجی: درمانگر بیمار را تشویق می‌کند که به تدریج با موقعیت‌هایی که احساس ناراحتی می‌کند، روبرو شود. این کار به کاهش اجتناب و افزایش اعتماد به نفس کمک می‌کند.
7. تکنیک‌های آرام‌سازی: بیماران مهارت‌هایی مانند تنفس عمیق، آرام‌سازی عضلانی و مدیتیشن را یاد می‌گیرند تا به کاهش اضطراب خود کمک کنند.
8. تکالیف خانگی: تکالیف مرتبط با درمان به بیماران داده میشود تا آنها بتوانند آنچه را که در جلسات یاد گرفته‌اند در محیط‌های واقعی به کار ببرند.
9. نگهداری پیشرفت و پیشگیری از عود: بیماران یاد می‌گیرند که چگونه دستاوردها و مهارت‌های خود را حفظ کنند و در برابر شرایط سخت مقاومت نشان دهند.
10. ارزیابی مداوم و بازخورد: از طریق جلسات درمانی، پیشرفت بیمار مداوماً ارزیابی میشود و در صورت لزوم تغییراتی در برنامه درمانی اعمال میشود.
مهم است که بیمار و درمانگر یک ارتباط مثبت و همکارانه داشته باشند، زیرا این اساس موفقیت درمان است. همچنین، بیمار باید برای تغییر و تعهد به فرایند درمانی آماده باشد.